Crowdfunding gaat hard. Ondernemers hebben keuze uit steeds meer platforms en manieren om geld op te halen. Tientallen miljoenen euro’s stromen toe, van een steeds grotere crowd. Gaat het te hard? Niet als iedereen het hoofd koel houdt.
2014 wordt het jaar waarin crowdfunding echt massa krijgt. Wat begon als een leuke manier voor bandjes om hun nieuwe cd – die had je toen nog – te laten voorfinancieren door fans, is ook in Nederland een miljoenenindustrie geworden. Elk jaar verdubbelt die in omvang. Werd er vorig jaar voor 32 miljoen gecrowdfund, dit jaar stopt de teller zeker niet voordat die de 80 miljoen heeft aangetikt.
Geldvoorelkaar – bemiddelaar voor leningen aan het MKB – is de absolute koploper. Het zet in een tempo van 2 miljoen euro per maand geld uit, en accelereert nog steeds. Martijn van Schelven van Geldvoorelkaar: ‘De laatste maand hebben we 2,6 miljoen gefund. Wij zijn ervan overtuigd dat we kunnen doorgroeien naar 100 miljoen crowdfunding in 2015.’
Goed nieuws? Ja, het is fantastisch dat ondernemers met een goed businessplan extra mogelijkheden hebben om dat te financieren. De bank staat niet altijd te springen om een krediet te verstrekken op hun blauwe ogen en crowdfunding lijkt ideaal om het gat te vullen in de fase waarin friends, family and fools al hun gebaar hebben gemaakt maar informals nog niet staan te trappelen om in te mogen stappen.
Maar wat is het druk aan het crowdfront! Kapitaal op Maat, Horeca Crowdfunding Nederland; er meldt zich bijna elke maand een nieuw platform, met als spectaculairste nieuwkomer: het Amerikaanse Kickstarter, dat begin februari de inschrijving opende voor een Nederlands filiaal. ‘Het zet de zaak op scherp,’ zegt Maarten de Jong, die met Oneplanetcrowd – voor duurzame en maatschappelijke ondernemers – deels een concurrent is van de Amerikanen. ‘De taart wordt verdeeld over meer platforms, maar als je ziet hoe hard de taart groeit, is er genoeg voor een flink aantal spelers.’
Simon Douw, met zijn adviesbureau Douw&Koren een autoriteit op het gebied van crowdfunding, maakt zich nog geen zorgen over een shake-out in zijn branche. ‘Ik verwacht dit jaar nog een stuk of drie serieus te nemen platformen, naast de vele die wel een website openen, maar er vervolgens achter komen dat het niet meevalt om het daadwerkelijk op poten te krijgen. Het is een natuurlijke selectie.’ Bovendien zal er in 2015 naar verwachting 255 miljoen euro worden gecrowdfund, voldoende om de grootste bemiddelaars, die als regel leven van een fee van tussen de 5 en 9 procent van het opgehaalde geld, een gezonde business te bieden. ‘Wij vragen 7 procent en zijn ongeveer break-even bij 3 miljoen,’ zegt De Jong. ‘Vorig jaar deden we 1,3 miljoen gedaan, dus als we met de markt meegroeien halen we dat dit jaar.’
Het zal de keuze voor ondernemers en investeerders er niet makkelijker op maken: nu al heb je keuze uit ten minste 15 crowdfundingplatforms van eigen bodem, naast grote Amerikaanse broers Kickstarter en Indiegogo, dat ook al plannen smeedt om Nederlanders rechtstreeks toe te laten. Vervolgens komt crowdfunding ook nog in verschillende smaken. Je kunt geld lenen, zoals bij Geldvoorelkaar.nl, tegen een vaste looptijd en rente. Je kunt gaan voor rewards: je belooft een product in ruil voor een bepaald bedrag, waarmee je in feite de productie voorfinanciert. Kickstarter is daar groot mee geworden, Oneplanetcrowd biedt beide varianten. Tot slot kun je de crowd ook aandeelhouder maken, iets waarmee Symbid wereldwijd de aandacht trok: nog dit jaar gaat het in de VS aan de slag, waar wetgeving in de maak is die crowdfunding met aandelen een boost zal geven.
Dan zijn er zijn nog nieuwkomers die het weer net even anders doen. Tienko Rasker beperkt zich met Leapfunder louter tot converteerbare obligatieleningen: de investeerder verstrekt eerst een lening, die later in aandelen wordt omgezet, als het bedrijf wat ouder is en de waardering van die aandelen mogelijk wordt. Dat model past goed bij vroege startups, die vaak hun aandelen nog niet verstandig kunnen waarderen. Oneplanetcrowd biedt die convertibles ook aan.
Leapfunder is opgericht met steun van een clubje informals. ‘In feite wilden zij een tool om relatief simpel te investeren in startups. Als je dat met drie partijen doet, is dat nog te overzien, maar vanaf 6 investeerders wordt dat chaos, als ze allemaal afzonderlijk over de waardering willen onderhandelen, bijvoorbeeld.’ Leapfunder neemt ze het papierwerk en het getouwtrek over de waardering uit handen.
Nog verser is Seeds, het platform waarmee ABN Amro de markt na een periode proefdraaien bestormt en de eerste vier ondernemers met hun plan in de etalage heeft gezet. Seeds selecteert ondernemers die impact willen hebben met hun business en haalt geld op via een overeenkomst waarmee directeur Arthur de Graaf zowel juristen als bankiers grijze haren bezorgt. ‘Het is geen lening en het zijn geen aandelen: de ondernemer vraagt geld, in ruil hiervoor betaalt hij een vergoeding in termijnen, maar dat doet hij pas zodra hij een bepaalde omzet maakt.’ Volgens De Graaf combineert Seeds de voordelen van lenen met die van aandelen uitgeven, voor zowel investeerder als ondernemer: ‘De investeerder wil weten waar hij aan toe is, maar de ondernemer heeft geen behoefte aan financiers die inspraak willen of de boel omvertrekken doordat ze hun leningen opeisen.’
Zo veel mogelijkheden bij zo veel aanbieders: het is goed opletten welk platform en welk crowdfundingmodel het beste bij je past – als crowdfunding al dé weg is. De Graaf van Seeds: ‘We moeten er vanaf dat crowdfunding wordt beschouwd als hét alternatief voor bankfinanciering, als place of last resort. Banken geven best nog wel krediet een goed plan. Het belangrijkste is dat zowel investeerder als ondernemer heel goed weten waar ze aan beginnen. Anders krijgen we straks ondernemers die zeggen: ik heb er niks aan gehad, en een crowd die zijn geld kwijtraakt en zich afkeert van crowdfunding.’ Crowdfunding past niet altijd bij elke ondernemer, ook al putten we meer inspiratie uit succesverhalen als dat van de Kidswatcher – met 185.000 euro binnen 48 uur de snelste funding ooit – of de Windcentrale – met een klapper van 7 miljoen in 2012 de grootste geldronde in Nederland tot nu toe.
Naarmate crowdfunding mainstream wordt, zal de kans groter worden op teleurstellingen. ‘Tot nu toe heb ik nog geen echte brokken gezien; er wordt al flink afbetaald op de vroegste leningen, al ken ik een paar gevallen waarin de looptijd is heronderhandeld met de investeerders,’ zegt Douw. ‘Maar het is nog te vroeg om te zeggen hoe vaak het echt mis zal gaan.’
Van Schelven van Geldvoorelkaar zegt desgevraagd dat hij ‘tien posten in handen van de gerechtsdeurwaarder heeft gesteld’. ‘Dat zorgt voor wat extra druk. In alle gevallen is er een betalingsregeling getroffen waardoor de investeerders tot nu toe geen maand rente en aflossing hebben hoeven missen.’ Maar natuurlijk zullen uiteindelijk leningen niet worden afgelost: Van Schelven rekent op 3 procent van het totaal. ‘Het zou verkeerde reclame zijn om te doen alsof alles goed zal gaan. Dit is beleggen, geen sparen.’
In de VS en Groot-Brittannië, waar met name de leenplatforms al sinds 2005 actief zijn en zelfs hedgefunds en andere instituten honderden miljoenen tegelijk uitlenen, is meer ervaring met missers. Daar verwacht Funding Circle dat gemiddeld 4,4 procent van alle leningen nooit zal worden terugbetaald, een percentage dat de afgelopen jaren overigens gestaag opkroop, maar waar wel een voorziening tegenover staat waar gedupeerden uit kunnen putten zodra het mis gaat. In Engeland wil financiële waakhond FCA desniettemin de crowdfundingbranche strakkere regels opleggen: het publiek moet betere voorlichting krijgen, meer inzicht in de risico’s en ook een afkoelingsperiode van twee weken is onderwerp van de discussie tussen overheid en platforms.
Als Nederland wil voorkomen dat de hausse in crowdfunding straks met een kater eindigt, moet de overheid dan ook niet hier ingrijpen? De AFM houdt het volgens een woordvoerder voorlopig bij het uitgeven van vergunningen aan de platforms, die daartoe verplicht zijn. Volgens insiders heeft de AFM ook op eigen initiatief aanwijzingen gegeven aan platforms.
Het is de vraag of de overheid verder moet gaan in haar regulering, stelt Douw. ‘Dat is het risico van reguleren: je wil voorkomen dat investeerders denken dat alle risico’s zijn afgedekt en dichtgetimmerd. Dan gaan ze zich als ongeïnformeerde consumenten gedragen. Ik vind dat de platforms en de overheid de komende in samenspraak regels kunnen vormen die echt passen bij de praktijk.’
De platforms zullen wel moeten vasthouden aan een goede selectie van de ondernemers. Waar Leapfunder de selectie van ondernemers aan de crowd overlaat – er zijn wel eisen aan de informatie die de start-ups moeten leveren, maar de vaste Leapfunder investeerders beslissen uiteindelijk zelf of ze er in stappen – zeggen de meeste andere platforms zelf te selecteren op kwaliteit.
CrowdaboutNow wijst negentig procent van de ingediende plannen af. ‘De grens tussen ondernemen en waanzin is heel dun,’zegt Tom Vroemen van CrowdaboutNow. ‘Wij krijgen de meest waanzinnige plannen ingediend, bijvoorbeeld van mensen die met crowdfunding hun familie naar Nederland willen halen.’ Korstiaan van Zandvlied van Symbid: ‘Het is hier een soort Dragon’s Den. Maar je houdt je hart vast wie en op welke voorwaarden nu elders geld lenen: vaak lijkt het een one way ticket to the graveyard.’
Zouden de platforms door de drukte op hun markt niet in de verleiding komen om krakkemikkige plannen toe te laten? ‘Daar hebben ze geen belang bij,’ beweert Douw. ‘Een site vol projecten die niet worden gefund of die rammelen, is geen goede reclame.’
De crowd is intussen zelf ook niet gek: bij rendement hoort risico. En vergeet niet dat de beste projecten en platforms straks ook ervaren investeerders zullen trekken, waar groentjes zich bij zouden kunnen aansluiten. Leapfunder richt zich niet primair op kleine investeerders: ‘Bij ons gaat het al snel om 10,000 per funder,’ zegt Rasker. ‘Wij zeggen tegen ze: de meeste partijen zullen nul euro terugbetalen, dus dit geld moet je echt kunnen missen.’
Bij Oneplanetcrowd wordt ook al rente betaald over de oudste lening waarvoor De Jong heeft bemiddeld. Maar natuurlijk zullen ondernemers omvallen. ‘Dat hoort bij ondernemen. Verontwaardiging bij investeerders als een bedrijf omvalt, kun je voorkomen door de crowd heel goed te informeren over de risico’s. Dan kunnen we als sector de sterke groei volhouden. doen we dat niet, dan komt er een deukje in het succes van crowdfunding.’
Gunfactor
Toen industrieel ontwerper Jeriël Bobbe afgelopen zomer zijn fietstassen annex picknickset op Kickstarter zette, dacht hij de 85 mille die hij nodig had om ze in productie te nemen, binnen een maand op te halen. De meter bleef steken op 3.929 dollar. En dat terwijl maanden daarvoor nog zo’n beetje alle designbladen en -blogs over de hele wereld hadden geschreven over Springtime. ‘Ik werd overvallen door dat succes en had een paar maanden de tijd genomen om de Kickstartercampagne voor te bereiden. Inmiddels was de aandacht wat verslapt, en ik maakte waarschijnlijk ook de fout, te denken dat de gunfactor voldoende groot was om mensen vooraf 425 dollar te laten betalen voor de set, of dat ze genoegen zouden nemen met een bedankje als ze kleinere bedragen stortten.’ de volgende keer, zegt Bobbe, zorgt hij dat ook tegenover de bekende tientjesbijdragen tastbare producten staan. Niet dat hij een kater heeft overgehouden aan zijn crowdfundingpoging. ‘Ik ben dankzij Kickstarter benaderd door een paar informals, met één van hen ben ik in zee gegaan. Ik praat nu met een producent en hoop begin volgend jaar op de markt te zijn met Springtime.’
Hoofdelijk aansprakelijk
Een belangrijke les heeft Marc van Wanroij van Keesmakers geleerd dankzij een campagne via Geldvoorelkaar: let op de kleine lettertjes. Op zich was de crowdfunding een daverend succes: de maker van een variant op kaas haalde mei vorig jaar na drie maanden anderhalve ton op, tegen een rente van 7,1 procent. Maar toen wilde Van Wanroij zijn handtekening onder de contracten zetten. ‘Zag ik ineens de naam van mijn vrouw staan. Die moest meetekenen, waarna ik begreep dat ik ook persoonlijk borg moest staan voor de lening.’ Op zich niet ongebruikelijk bij kredieten, maar Van Wanroij was dat nergens tegengekomen. ‘We hebben met Keesmakers bewust gekozen voor een BV, inclusief alle voor- en nadelen. We nemen al genoeg risico en willen niet ook nog eens persoonlijk aansprakelijk zijn voor leningen. Ik wil ook voorkomen dat als het verkeerd afloopt er emotionele investeerders voor mijn deur staan.’
De crowdfunding werd afgeblazen. Gelukkig stortten informals in de loop van het jaar bij, zodat het groeiverhaal van Kees kon doorgaan. ‘Geen kwaad woord over Geldvoorelkaar, hoor. Op dat laatste stukje na is het allemaal prima verlopen. En crowdfunding is denk ik vandaag de dag de juiste oplossing voor heel veel ondernemers die bij een bank niet terechtkunnen, omdat die zekerheden eist die je als startup niet hebt.’